تغییرات اقلیمی، آینه‌ای از رفتار زیست محیطی انسان‌ها با منابع طبیعی

به گزارش شهرآرانیوز، نگران کننده است، اما شبیه برخی از پدیده‌های دیگر ممکن است کم کم به عادت تبدیل شود. خشک سالی‌ها و کم آبی ها، خارج شدن سه سد آبی از مدار آب رسانی در خراسان رضوی، ریزگرد‌هایی که در چند ماه اخیر یک باره وسعت آسمان، مشهد را در بر می‌گیرند و با بالا رفتن شاخص آلودگی هوا، تعطیلی مدارس و مراکز آموزشی را رقم می‌زنند.

سرفه‌های پیاپی بیماران تنفسی و کودکانی که نگرانی برای آینده پیش روی آن‌ها در شرایطی که خشک سالی‌ها و آلودگی‌های محیط زیست رو به افزایش گذاشته اند، به یک دغدغه جدی تبدیل شده است؛ اینکه تغییرات اقلیمی به چه سمتی می‌روند و ما تا چه اندازه در این تغییرات سهیم هستیم؛ اینکه سهم ما به عنوان نسلی که قرار است آسمان را به نسل بعدی بسپارد، در خاکستری یا آبی بودنش چه اندازه است. موضوع تغییرات اقلیمی و آنچه را در این تغییرات شاهد هستیم، در این گزارش می‌خوانید.

تغییرات اقلیمی، آنچه در بلند مدت رقم می‌خورد

برخی تصور می‌کنند وقتی از تغییرات اقلیمی صحبت می‌کنیم، محدود به آب و هوا و تغییراتی است که در طول چند روز یا چند هفته ممکن است اتفاق بیفتند، اما محمدرضا علی پور، کارشناس محیط زیست، در این باره می‌گوید: اقلیم شرایط آب و هوایی را‌ می‌گویند که بلندمدت‌تر است. وقتی می‌گوییم آب وهوا، از چند روز و یک هفته صحبت می‌کنیم؛ وقتی از اقلیم حرف می‌زنیم، درازمدت است و متوسط شرایط جوی یک منطقه تا سال‌های بعد پیش بینی پذیر است.

این کارشناس محیط زیست درباره تغییراتی که در اقلیم ایجاد می‌شود و بسیاری از آن‌ها در کوتاه مدت و در مسیری تدریجی توسط خود انسان‌ها رقم خورده است، بیان می‌کند: به عنوان مثال وقتی گاز‌های گلخانه‌ای دی اکسیدکربن و متان و... را بیشتر از حدی که باید، تولید می‌کنیم، به جو زمین وارد می‌شوند و مانند شیشه گلخانه عمل می‌کنند.

نور خورشید که وارد زمین می‌شود، نمی‌تواند برگشت کند و زمین گرم می‌شود. گرمایش زمین باعث می‌شود یخ‌های قطبی آب شوند، سطح اقیانوس‌ها بالا بیاید، بیماری‌های نوظهوری ایجاد شود، طوفان‌های خاص و خیلی وحشتناک اتفاق بیفتد، یا خشک سالی‌هایی به وقوع بپیوندد. علی پور به دیگر پیامد‌هایی که تغییرات اقلیمی ایحاد می‌کنند، می‌پردازد و‌ می‌گوید: مثلا در شهر مشهد شاهد خشک سالی می‌شویم و در ابعاد وسیع تر، در جهان نیز شاهد اتفاقات دیگری هستیم. سیل‌های وحشتناکی که در بعضی کشور‌ها رخ می‌دهد، شاهد همین مسئله است.

بیشترین آسیب‌ها سهم زیرساخت‌های فرسوده است

این کارشناس محیط زیست با تعریف عدالت اقلیمی به تشریح آن می‌پردازد و‌ می‌گوید: در معنای عدالت اقلیمی کسانی که بیشترین سهم را در تولید گاز‌های گلخانه‌ای دارند، معمولا کمترین آسیب را‌ می‌بینند و کشور‌های توسعه نیافته معمولا بیشترین آسیب را، چون زیرساخت هایشان به شدت فرسوده است. تغییر اقلیم و افزایش درجه حرارت زمین صدمات زیادی را به زیرساخت همه کشور‌ها وارد می‌کند.

علی پور با اشاره به کمبود بارندگی، خشک سالی‌ها و کم آبی‌هایی که در مشهد اتفاق افتاده است و در بیان دلایل و پیامد‌های آن، اظهار می‌کند: در مشهد سد‌هایی که ۵۰ یا ۶۰ درصد آب مشهد را تأمین می‌کرده اند، اکنون زیر ۱۰ درصد آب دارند. کاهش نزولات باعث می‌شود که کیفیت و کمیت آب نیز دچار اختلال شود و مشکلات عدیده‌ای درست می‌کند که مجبور می‌شویم به سفره‌های آب زیرزمینی پناه ببریم. سفره‌های آب زیرزمینی برای برداشت حدی دارد. این سفره‌ها ذخایر استراتژیک اند که برگشت پذیر نیستند. ما در مرز قرار داریم و به طور دائم در حال برداشت بیش از حد هستیم.

توسعه ناپایدار را در استفاده از منابع طبیعی جدی بگیریم

وی با بیان مفهوم توسعه ناپایدار به تحلیل رفتاری که انسان‌ها با منابع طبیعی دارند، اشاره می‌کند و‌ می‌گوید: توسعه پایدار به معنای این است که از منابع طبیعی مثل آب، خاک، هوا و منابع دیگر به گونه‌ای استفاده کنید که نسل‌های آینده هم بتوانند برای پیشرفت و زندگی خود از آن‌ها بهره‌مند باشند.

آیا واقعا ما از این منابع طبیعی به همین شکل استفاده کرده ایم؟ به نظر می‌رسد نسل‌های آینده با مشکل وحشتناک کمبود آب مواجه خواهند شد؛ دشت‌هایی که قسمت‌های مختلف آن‌ها برای برداشت آب حفر شده است؛ گرد و غباری که مشهد مدتی است دچارش شده و تنفس شهروندان را دچار مشکل کرده است، وقتی به رودخانه‌ها فاضلاب وارد می‌شود، آلودگی‌های زیست محیطی به شدت غوغا می‌کند.

این موضوعات باید تلنگر‌هایی باشند. می‌گویند از زمین محافظت کنید، اما در واقع لازم نیست ما از زمین محافظت کنیم. زمین چهار و نیم میلیارد سال است که وجود داشته است؛ آنکه نابود می‌شود، ما هستیم.

محیط زیست رفتار ما را به خودمان بر‌ می‌گرداند

این کارشناس محیط زیست تنها راهکار برون رفت از این شرایط را فرهنگ سازی و برنامه ریزی‌های مدیریتی صحیح و تربیت نسل جدید می‌داند و‌ می‌افزاید: رفتار ما در محیط زیست مستقیم به خود ما بر‌ می‌گردد. محیط زیست به گونه‌ای طراحی شده است که هراقدام اشتباهی را به ما بر‌ می‌گرداند. ما گاهی دچار سندرم تغییر مبنا می‌شویم؛ به این معنا که به حالتی که در آن هستیم عادت و فراموش می‌کنیم که پیش از این شرایط چطور بوده است. ما باید آموزش‌های محیط زیستی را به نسل بعد منتقل کنیم تا در کنار مدیریت صحیح منابع طبیعی بتوانیم خروجی خوبی بگیریم. در غیر این صورت به فجایع محیط زیستی می‌رسیم.